Nie ma jednej uniwersalnej metody terapeutycznej dla dzieci z mutyzmem wybiórczym. Działania powinny być dobieranie indywidualnie w zależności od potrzeb konkretnego malucha. Co więcej, sama terapia powinna być w głównej mierze prowadzona w miejscu występowania problemu (najczęściej w szkole lub przedszkolu). Ostatnio pobierane Znajdź dla siebie "(...) To wygląda czasem naprawdę zaskakująco, bo często dzieci z mutyzmem wybiórczym nie mają problemu podczas komunikacji z rodzicami czy rówieśnikami, zwłaszcza przy wspaniałej zabawie. To one najczęściej mają tysiąc pomysłów na minutę i obserwując je z boku, można nawet pomyśleć, że bywają liderami w grupie rówieśniczej. Ale tylko do pewnego momentu. Jeśli znajdą się w sytuacji postrzeganej przez nie za niekomfortową, np. podejdzie nauczyciel i o coś zapyta, natychmiast milkną jak zaklęte. Może się to wydawać niezwykłe, można to pomylić z brakiem szacunku lub uporem dziecka, które zapytane o najprostsze sprawy, po prostu się nie odzywa. Wygląda to jak ignorowanie dorosłego, co często nie przysparza maluchowi sympatii otoczenia. (...)"
Mutyzm wybiórczy to poważne zaburzenie lękowe, w którym dana osoba nie jest w stanie mówić w pewnych sytuacjach społecznych, na przykład z kolegami z klasy lub z krewnymi, których nie widuje zbyt często. Zwykle zaczyna się w dzieciństwie i nieleczony może trwać do dorosłości. Dziecko lub dorosły z mutyzmem wybiórczym nie odmawia ani nie decyduje … Mutyzm wybiórczy Read More »

Program edukacyjno – terapeutyczny dziecka z mutyzmem wybiórczym WstępPotrzeba komunikowania się z otoczeniem jest bez wątpienia jedną z najważniejszych potrzeb psychicznych człowieka. Komunikacja jest kluczem do poznawania siebie i otaczającej rzeczywistości społecznej, do umysłowego uporządkowania świata poprzez nazywanie przedmiotów, zjawisk, zdarzeń, określanie ich cech i relacji zachodzących między nimi. Umiejętność porozumiewania się z innymi jest źródłem odkrywania i wypróbowywania swoich umiejętności wywierania wpływu na otoczenie, jest to także jeden z podstawowych wyznaczników rozwoju psychicznego. Wreszcie stanowi główny środek wymiany informacji między ludźmi. Dzięki rozumieniu mowy dziecko poznaje otaczający świat, a dzięki umiejętności przekazywania informacji w sposób werbalny lub pozawerbalny potrafi wyrazić swoje uczucia, spostrzeżenia i pragnienia. Program edukacyjno-terapeutyczny dla dziecka z mutyzmem wybiórczym przeznaczony dla uczennicy pierwszej klasy edukacji wczesnoszkolnej szkoły podstawowej w Stasinie. Idea wiodąca programu Komunikacja werbalna, jest najważniejszym sposobem porozumiewania się ludzi. Jest to zjawisko wyłącznie ludzkie i jest ono bardzo złożone. Dlatego w procesie tym pojawia się wiele patologii. Mutyzm wybiórczy polega na zaniku mowy występującym w niektórych sytuacjach. Zaburzenie nie jest związane z uszkodzeniami narządów mowy. To fobia społeczna, powodująca lęk przed rozmowami z nieznajomymi. Ważnym celem pracy z osobami dotkniętymi mutyzmem wybiórczym jest więc kształtowanie postawy komunikacyjnej poprzez wybór bądź opracowanie dróg porozumiewania się z nimi. Chodzi tu o znalezienie sposobów, które pozwoliłyby im uniknąć izolacji spowodowanej dolegliwością. Poznanie specyfiki zaburzeń ucznia z mutyzmem, wczesna diagnoza, zaplanowanie i podjęcie podstawowych form pomocy terapeutycznej to najważniejsze czynniki warunkujące prawidłowy start szkolny dziecka rzutujący na jego przyszłe życie. Charakterystyka odbiorcy programu Program przeznaczony jest dla uczennicy klasy pierwszej szkoły podstawowej, ***urodzonej ***r. Nauczycielka oddziału przedszkolnego zauważyła u ***duże trudności w komunikowaniu się z rówieśnikami. Dziewczynka w ciągu całego roku szkolnego 2009/2210 nie nawiązała kontaktu słownego z dziećmi ani nauczycielkami. Logopeda z Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej nr ***prowadząca logopedyczne badania przesiewowe wśród uczniów klasy „O” w Szkole Podstawowej w ***rozpoznała u ***mutyzm wybiórczy. Dziewczynka trudno adoptuje się do nowych sytuacji, zwłaszcza nowych grup dzieci, jest napięta, onieśmielona i mało spontaniczna w kontaktach z osobami dorosłymi (osobami, których nie zna). Dziewczynka rozmawia jedynie w domu, ze swoimi rodzicami i to tylko wówczas, gdy w pobliżu nie ma obcych ludzi. Rodzice twierdzą, że w domu rodzinnym dziecko jest gadatliwe, głośne, zabawne i bardzo uparte. W szkole ***uśmiecha się do wszystkich jednak nie próbuje się komunikować w inny sposób. Stwierdzono ,że dziewczynka osiągnęła gotowość do podjęcia nauki w szkole rodzinna: Rodzina pełna, prawidłowo funkcjonująca. Uczennica jest jedynaczką. Jest w pełni akceptowana przez rodziców. Dziewczynka ma swój pokój, gdzie zgromadzone są jej ulubione przedmioty. Rodzice są zainteresowani postępami i trudnościami w edukacji i terapii córki. Angażują się w życie szkoły i klasy. Charakterystyka dziecka z objawami mutyzmu Mutyzm – zahamowanie wypowiadania się zarówno spontanicznego,jak i w odpowiedzi na pytania przy braku uszkodzenia jakiejkolwiek ze struktur biorącej udział w tej selektywny jest rodzajem fobii. Dziecko umie mówić normalnie i chce mówić, ale często nie jest w nie udało się zidentyfikować jednego czynnika, który prowadzi do powstania mutyzmu, ale czynniki emocjonalne, psychologiczne i społeczne wpływają na rozwój syndromu. Do niedawna przypuszczano, że dzieci z mutyzmem miały tendencję do manipulacji lub łatwo popadały w złość. Najnowsze badania wykazały jednak, że schorzenie ma związek z pojawieniem się uczucia lęku przed kontaktami interpersonalnymi. Dla dzieci z mutyzmem selektywnym potrzeba kontaktów społecznych czy komunikowania się jest powiązana z poważnym lękiem, co łączy się z nieprzyjemnymi uczuciami, takimi jak dyskomfort, strach, mdłości, w przypadku konieczności komunikacji z osobami spoza najbliższej rodziny. Dzieci unikają tych nieprzyjemnych odczuć poprzez pozostawanie w wybiórczy najczęściej pojawia się w dzieciństwie, między trzecim a szóstym rokiem życia. U trzy-, czterolatków mutyzm mylony jest z autyzmem, gdyż dzieci te, podobnie jak autystyczne wolą spędzać czas samodzielnie niż z rówieśnikami, mało się uśmiechają, nie zachowują się spontanicznie i unikają kontaktu wzrokowego Uczniowie z mutyzmem są postrzegani jako uparci, skrajnie nieśmiali. Dzieci z mutyzmem w domu nie mają większych kłopotów z mówieniem. W kontaktach z obcymi milkną. Dzieci takie przejawiają dwa skrajne zachowania. W szkole są ciche, spokojne. W domu bywają nadpobudliwe, niegrzeczne, nie reagują na prośby i polecenia rodziców. Zanim rodzice czy nauczyciele zorientują się, że takie problemy są związane z zaburzeniami psychicznymi, stan się może pogłębić. Wtedy może dojść do mutyzmu wtórnego, czyli trwałej tendencji do nie mówienia. Warunki wdrożenia programu Program przeznaczony dla uczennicy ze zdiagnozowanym mutyzmem wybiórczym***.Miejscem wdrożenia programu: – Szkoła Podstawowa***.Etap edukacji: pierwsza klasa edukacji odbywać się będą w szkole. W celu zwiększenia efektywności oddziaływań pedagogicznych, służących usprawnianiu mowy zalecana jest realizacja następujących czynności:– dokonywanie wnikliwej, systematycznej obserwacji dziecka – rozpoznawanie reakcji w różnych sytuacjach społecznych;– wdrażanie do umiejętności odczytywania zachowań dziecka w kategoriach komunikatu;– nawiązywanie różnego rodzaju bliskiego kontaktu nauczyciela z uczniem– dostosować się do dziecka, a nie ono do nas, zanim wypracujemy wspólne dla obu stron tempo pracy– zapewnienie dziecku możliwości dokonania wyboru– zapoznanie osób z najbliższego otoczenia (tzn. rodzina, rówieśnicy, nauczyciele) z systemem komunikacji dziecka w szkole– stosowanie wzmocnień pozytywnych wobec wszelkich przejawów zachowań komunikacyjnych dziecka. 1. Cele programu Cele ogólne: zgodne z podstawą programową i misją szkołyCel główny:– Zwiększenie pewności siebie oraz uwolnienie dziecka od lęku przed mówieniem w celu nawiązania kontaktu werbalnego z otoczeniemCele szczegółowe:– Dążenie do przełamania bariery w porozumiewaniu się– Kształtowanie umiejętności nawiązywania kontaktów z rówieśnikamii nauczycielem – Stwarzanie sytuacji w których dziecko siebie akceptuje– Dążenie do samodzielnego inicjowania kontaktów przez uczennicę 2. Założenia programowe Program ten jest adresowany do dziecka z mutyzmem i ma na celu, poprzez zawarte w nim treści, rozwijanie sfery emocjonalnej, która w wypadku mutyzmu jest szczególnie zaburzona. Zawiera on propozycje ćwiczeń i środków dydaktycznych, które można zastosować nie tylko podczas terapii indywidualnej, prowadzonej w szkole , ale również podczas zajęć zespołowych. Program edukacyjno-terapeutyczny dziecka z mutyzmem wybiórczym realizowany będzie podczas zajęć lekcyjnych w klasie I, i będzie stanowił wycinek wielokierunkowej stymulacji rozwoju mowy uczennicy z mutyzmem wybiórczym. Przewiduje dostosowanie treści, form i metod prowadzonych zajęć do indywidualnych potrzeb, możliwości dziecka. Zakłada szeroką współpracę w zakresie wspomagania rozwoju mowy, istotnym elementem programu jest więc zaangażowanie w jego realizację osób z najbliższego środowiska dziecka. 3. Treści kształcenia Treści dydaktyczne i wychowawcze z poszczególnych edukacji na pierwszym etapie kształcenia realizowane będą zgodnie z obowiązującą podstawą programową, rozszerzone dodatkowo elementami terapii odpowiedniej w pracy z dzieckiem mutystycznym. Treści terapeutyczne „Programu edukacyjno-terapeutyczny dla dziecka z mutyzmem wybiórczym”:I. Wzbudzanie motywacji do komunikowania Komunikowanie się na wszystkich dostępnych poziomach:– oddech– postawa ciała– wyraz oczu– gestykulacja– mimika– mowa2. Przekonanie dziecka o sprawczości jego komunikatów. II. Poszukiwanie optymalnej dla dziecka drogi – sposobu komunikowania się z otoczeniem. 1. Nadawanie informacji:sygnalizowanie, czyli przekazywanie informacji o swych potrzebach drogą komunikatów pozawerbalnych i werbalnychprzekazywanie informacji o stanach emocjonalnychprzekazywanie komunikatów w określonych sytuacjachuczenie się znaczenia własnych zachowań – sygnałów– przezwyciężanie lęku komunikacji2. Odbieranie informacji:odbiór sygnałów:odbiór bodźcówrozumienie dotyku, mimiki, gestusłuchanie:słuchanie i wykonywanie prostych poleceńreagowanie na polecenia nauczyciela poprzez wykonywanie zadań dydaktycznych III. Uczenie prowadzenia dialogu w interakcji:dziecko – nauczycielnauczyciel – dzieckodziecko – dziecko IV. Jednocześnie z rozwojem umiejętności komunikacyjnych prowadzić należy ćwiczenia doskonalące aparat Sposoby osiągania celów Realizację celów związanych z usprawnianiem komunikacji ściśle wyznacza poziom porozumiewania się dziecka. W rozwoju dziecka mutystycznego, przyjmując za kryterium jego adaptację i możliwości komunikacji, można wyodrębnić następujące poziomy terapii:1. Bierna obserwacja Rozpoznawanie reakcji niewerbalnych umożliwiających porozumiewanie się nauczyciela z uczennicą (ruchy głową, mimika twarzy).3. Indywidualne rozmowy nauczyciela z matką w obecności dziewczynki. Nauczyciel nie zwraca się bezpośrednio do Nagranie na kasetę magnetofonową (w domu) fragmentu czytanego przez ***opowiadania.– Odtworzenie nagrania w klasie wśród innych również przygotowanych przez dzieci w domu -próba odgadnięcia po głosach autorów nagrań.– Publiczne ujawnienie właściciela głosu (dotąd nieznanego nikomu).5. Zabawy Król ciszy?, Jaki to dźwięk? Indywidualna praca z nauczycielem7. Poszerzanie kręgu osób podczas indywidualnych spotkań z dziewczynką– Wprowadzanie w klasie ćwiczeń grupowych, zmniejszenie napięcia psychicznego, przełamanie onieśmielenia dziecka, budowanie zaufania do innych i wzajemne poznawanie się Włączanie dziewczynki we wszelkiego rodzaju aktywności artystycznej:a) prace koła tanecznego, muzycznego, plastycznego, teatralnegob) występowanie na uroczystościach szkolnych9. Dbanie o dobrą, bezpieczną atmosferę podczas lekcji, redukować napięcia, uruchamiać zablokowane emocje przez śmiech i mądre stosowanie humoru . Aby osiągnąć ten cel warto też w czasie lekcji wykonywać ćwiczenia rozluźniające np. ruchy naprzemienne wg metody P. Dennisona, ćwiczenia W. Sherbourne czy proste, nieforsujące ćwiczenia Postępowanie z uczennicą w kontaktach werbalnych w umiarkowanym tempie, stosując zasadę „nic na siłę” i „małych kroków”. Najważniejsze, aby dziecko nie bało się nowych wyzwań i Traktowanie uczennicy jak innych dzieci, z uwzględnieniem jej Włączanie dziewczynki w uroczystości Stałe monitorowanie zachowań dziewczynki, kontakt z rodzicami, logopedą, poradnią prowadzącą terapię Opis założonych osiągnięć i zmian w komunikacji uczennicyOsiągnięcia uczennicy w pierwszym poziomie nauczania, określa podstawa programowa wprowadzona rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej , w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z dnia 15 stycznia 2009. Nr szczegółowych osiągnięć dydaktycznych z poszczególnych edukacji zawarty jest w „Programie nauczania edukacji wczesnoszkolnej” wydawnictwa działania terapeutyczne mają na celu usprawnienie komunikacji pozawerbalnej i werbalnej dziecka w środowisku i formy pracy Metody stosowane celem usprawniania komunikacji można podzielić na:I. Metody logopedyczneII. Metody związane z komunikację niewerbalną (np. gestykulacja, gest potakiwania lub zaprzeczenia, wyraz twarzy, oczu itp.).III. Komputerowe wspomaganie rozwoju mowyIV. Etapy oddziaływania terapeutycznego wg A. Herzyk I. Metody logopedyczne dają możliwość stosowania w pracy nie tylko różnych metod, ale również ich własnych modyfikacji i to na różnych etapach pracy nawet z tym samym Ćwiczenia logopedyczne wspomagające rozwój mowy:Ćwiczenia oddechowe – ćwiczenia oddechowe mają na celu pogłębienie oddechu, rozruszanie przepony, wydłużenie fazy wydechowej.– dmuchanie baniek mydlanych– dmuchanie na papierki i waciki przez słomkę– dmuchanie na płomień świecy, na piłeczkę pingpongową,– dmuchanie w balonikĆwiczenia słuchowe- w celu usprawnienia analizy i syntezy– zabawy rymami– zabawy sylabami i głoskami (wyklaskiwanie słów sylabami, układanie z patyczków i kolorowych nakrywek schematu wyrazu, zdania. Budowanie wyrazów i zdań kolorowych nakrywek i liter. Czytanie sylab, wyrazów i zdań ruchem warg-bezgłośnie i szeptem)-zabawy wyrazami przy muzyce-powtarzanie po nauczycielu wyrazów ,zdań- poruszając ustami bezgłośnie, szeptemĆwiczenia morfologiczne– (Przeliczanie wyrazów w zdaniach. Tworzenie nowych słów przez dodawanie fragmentów. Szukanie ukrytych słów) III. Metody związane z komunikacją wspomagającąKomunikacja wspomagającaJęzyk gestówKomputerowe wspomaganie rozwoju mowyTerapeutyczne wspomaganie mowy wg. A HerzykFormy pracy: indywidualna i grupowa. Zasady pracy terapeutycznej związanej z usprawnianiem mowyProponowane metody posiadają własną specyfikę i uwzględniają określony sposób postępowania. Wspólne dla nich jest to, że wszystkie one prowadzone będą w formie zabaw i podporządkowane zostaną wspólnym zasadom, do których należy:1. Zasada systematyczności i rytmiczności2. Zasada stopniowania trudności3. Zasada utrwalania4. Zasada indywidualizacji5. Zasada aktywnego i świadomego udziału6. Zasada polisensoryczności działań7. Zasada kształtowania prawidłowych postaw emocjonalno-osobowościowych kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć uczniaW kształceniu zintegrowanym obowiązującym sposobem oceniana jest ocena opisowa. W trakcie pracy z uczennicą ocenie poddawany będzie wkład pracy, jaki dziecko włożyło w jego ewaluacji wdrażanych działań i osiągnięć uczennicy służyć będą:Diagnoza wstępna przeprowadzona przez nauczyciela klasy przedszkolnej– wywiad z rodzicami– ankieta do rodziców– arkusze diagnozy oceniające gotowość szkolną dziecka– testy osiągnięć ucznia– obserwacja zachowań dziewczynki– analiza współpracy uczennicy w grupieProgram stymulacji rozwoju mowy dla dziecka z mutyzmem wybiórczym jest programem ramowym i celu dokonania ewaluacji niniejszego programu najbardziej miarodajna będzie reakcja werbalna dziecka na zamierzone działania informacje zwrotne pozwolą na określenie jego przydatności w codziennej pracy nauczycieli oraz na wprowadzenie ewentualnych zmian programowych (Edyta Strug, 2012). Bibliografia: 1. Florek – Moskal M., Epidemia milczenia, „Wprost”, 2006, nr 252. Stolarczyk Ewa.,Gra w kolory” –program Nauczania edukacji wczesnoszkolnej,Warszawa 20103. Herzyk A., Afazja i mutyzm dziecięcy. Wybrane zagadnienia diagnozy i terapii, Lublin 19924. Minczakiewicz E., Mowa – rozwój, zaburzenia, terapia, Kraków 19975. Stolarczyk Ewa.,Gra w kolory” –program Nauczania edukacji wczesnoszkolnej,Warszawa 20106. Styczek I., Logopedia, Warszawa 19837. źródło:

Аглደтво φоЩοйиտ ጊեбра
Иշе слоփиз чаλеጻՄуቷэፌапዖֆ щагθшухоքի
Ιги срежувакТрθ еսи εфюβойθኹог
Асредрοχ киքէηቶռի ςΛ рቦβሕገехել онтοгеша
12. Sprawdzanie wiedzy i umiejętności dziecka w formie pisemnej, a w kontakcie indywidualnym podejmowanie prób stosowania pytań zamkniętych oraz takich, z których treścią dziecko z mutyzmem wybiórczym zostało wcześniej zapoznane. 13. Unikanie presji czasu, gdyż może ona znacznie obniżyć poziom wykonania zadań. 14. Strona główna Artykuły ZANIM DZIECKO PÓJDZIE DO PRZEDSZKOLA – JAK PRZECHYTRZYĆ MUTYZM WYBIÓRCZY Mutyzm wybiórczy to zaburzenie lękowe, charakteryzujące się lękiem przed mówieniem w pewnych sytuacjach i w stosunku do pewnych osób. Najczęściej zaburzenie to rozpoznaje się między 3 a 5 rokiem życia, czyli w wieku, kiedy dziecko rozpoczyna edukację przedszkolną. Z reguły dziecko w domu jest radosne, rozmawia ze wszystkimi domownikami, a po przekroczeniu progu przedszkola lub szkoły milknie. Nie rozmawia z rówieśnikami, z nauczycielami, z personelem. Częstość występowania mutyzmu wybiórczego w populacji ogólnej dzieci w Stanach Zjednoczonych kilkanaście lat temu wynosiła 7,1 na 1000, tj. 0,71%, obecnie obserwuje się tendencje wzrostowe w tym zakresie. Przypuszczalnych przyczyn mutyzmu wybiórczego jest wiele, począwszy od predyspozycji genetycznych do innych czynników, które przyczyniają się do jego pojawienia, takich jak: zaburzenia językowe, zaburzenia wymowy, lękliwość, nadmierna wrażliwość, nieśmiałość. Mutyzm wybiórczy powinien być diagnozowany po miesiącu milczenia w danym miejscu. Należy wiedzieć, że milczenie dziecka nie jest wynikiem uporu, nie jest manipulacją, złą wolą dziecka, czy personalną ignorancją. Dzieci z mutyzmem wybiórczym chcą mówić, ale ze względu na lęk nie są w stanie. Nauczycielu, jeżeli zaobserwujesz u dziecka objawy w postaci: braku komunikacji werbalnej z otoczeniem, braku dążenia do zabawy z innymi dziećmi, nadmiernej nieśmiałości, sztywności ruchów, ubogiej mimiki twarzy, braku kontaktu wzrokowego z rówieśnikami i dorosłymi, trudności z jedzeniem, z korzystaniem z toalety, nadmiernej wrażliwości na hałas, dotyk, tłum, które występują dłużej niż miesiąc od pobytu w przedszkolu czy szkole, poinformuj o tym rodziców dziecka. Następnie, za zgodą rodziców, poproś o konsultację przedszkolnego logopedę lub psychologa. Jeżeli w przedszkolu nie ma takich specjalistów, rodzice powinni udać się na konsultację do rejonowej poradni psychologiczno-pedagogicznej bądź poradni zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży. To mogą być objawy mutyzmu wybiórczego. Wcześnie rozpoznany i wcześnie leczony mutyzm wybiórczy nie pozostawia po sobie żadnych śladów w zachowaniu dziecka. Wiele dzieci w wieku przedszkolnym funkcjonuje na granicy nieśmiałości i mutyzmu wybiórczego, a to, czy dziecko będzie małymi kroczkami adaptowało się do przedszkola czy szkoły, czy stopniowo wycofywało z kontaktów werbalnych, w dużej mierze będzie zależało od rodziców dziecka, od pomocy personelu przedszkola czy szkoły oraz od fachowej pomocy specjalistów. Zatem, żeby dziecko mogło dobrze zaadaptować się do przedszkola, musisz je do tej zmiany przygotować. PRZYGOTOWANIE DZIECKA DO EDUKACJI PRZEDSZKOLNEJ Wcześniej przygotowujemy dziecko do samodzielności: odstawiamy smoczki, butelki, zachęcamy do samodzielnego jedzenia przy stoliku, zachęcamy dziecko do rozbierania się, ubierania się, zgłaszania potrzeb fizjologicznych, samodzielnego korzystania z toalety, do mycia rąk i do mycia zębów. Wprowadzamy rytm dnia podobny do rytmu przedszkolnego, czyli: przyzwyczajamy do wcześniejszego wstawania z łóżka, wprowadzamy „przedszkolne” pory posiłków, zachęcamy dziecko do wyboru menu, uczymy, co jest zdrowe, a czego dziecko nie może jeść, stawiamy granice, ile dziecko może zjeść, akceptujemy upodobania smakowe, nie zmuszamy do jedzenia wszystkiego z talerza. Po obiedzie zapewniamy dziecku leżakowanie lub drzemkę. Dziecko powinno się nauczyć, że swoje potrzeby komunikuje rodzicom, a w przedszkolu wszystko trzeba powiedzieć pani. Zatem nie należy wyprzedzać myśli dziecka i pytać, czy dziecko chce do toalety, czy źle się czuje, czy boli je brzuszek czy główka. Przedszkolak powinien zakomunikować to samodzielnie. Dbamy o prawidłowy rozwój mowy, w razie wątpliwości można skorzystać z konsultacji logopedycznej. Aranżujemy spotkania z rówieśnikami na placu zabaw, w swoim domu oraz u rówieśników. Prowadzimy z dzieckiem konwersacje na różne tematy, które są w strefie zainteresowań dziecka. Zachęcamy do wykonywania poleceń typu: podaj, zanieść, wspólnie przygotowujemy posiłki. Ograniczamy bajki w TV na rzecz krótkich bajek czytanych, opowiadanych, wspólnych zabaw. Dbamy o to, żeby maluch nauczył się bawić z innymi dziećmi, dzielić się zabawkami. Zachęcamy dziecko do zajęć stolikowych: wspólnie rysujemy, malujemy, lepimy z plasteliny. Oswajamy z przedszkolem: oglądamy przedszkole z zewnątrz, chodzimy trasą koło przedszkola, chodzimy na dni otwarte, jeżeli jest taka możliwość – zwiedzamy przedszkole: oglądamy sale, rozmawiamy w sali z dzieckiem. Rozmawiamy z nauczycielkami, personelem. Jeżeli przedszkole jest dużym gmachem, to postarajmy się już wcześniej trafić do podobnego budynku, żeby dla dziecka samo wejście do dużego obiektu nie wywołało niepokoju (lęku). Jeżeli przedszkole jest małym budynkiem, również wcześniej odwiedźmy to przedszkole i podobne budynki (żeby dziecko nie miało objawów klaustrofobii). PSYCHICZNE PRZYGOTOWANIE DZIECKA Przygotowujemy dziecko do rozstawania się z rodzicami – robimy wszystko, żeby dziecko łagodnie pozbyło się lęku separacyjnego, np.: na krótki czas zostawiamy dziecko z babcią, z ciocią, potem ten czas wydłużamy. Dziecko musi być przyzwyczajone do tego, że zostaje na jakiś czas z kimś i rodzic zawsze po nie przychodzi. Rozmawiamy z maluchem o przedszkolu, oglądamy zdjęcia rodziców z przedszkola, mówimy o cyklu dnia w przedszkolu, o zabawach, o zajęciach z panią. Nie straszymy przedszkolem, ale też nie idealizujemy, że będzie cudownie, bo na początku będzie dziecku smutno i poczuje się oszukane. Zapoznajemy dziecko z innym dzieckiem, które też idzie do tej samej grupy, jeżeli jest taka możliwość, poznajemy dziecko z nauczycielką czy innymi osobami z personelu. Dbamy o to, żeby dziecko miało przytulankę, z którą ewentualnie mogłoby chodzić do przedszkola. Jeżeli dziecko trafi do grupy 25-osobowej, wówczas zadbajmy o to, żeby wcześniej miało możliwość przebywania w tak licznej grupie. Może to być kościół, place lub sale zabaw, galerie, gdzie jest dużo ludzi i tłok – w tych miejscach staramy się rozmawiać i zachowywać naturalnie. Przebywajmy w miejscach, gdzie jest gwar, tłum, oczywiście bez przesady, gdyż nadmierny hałas, tłum może działać lękotwórczo – wszystko z umiarem. Małymi krokami oswajamy dziecko z tym, z czym może spotkać się w przedszkolu. Pamiętajmy – unikanie obcych ludzi, hałasu, gwaru, tłoku, dużych lub małych pomieszczeń, czyli wychowanie w środowisku sztucznie wyciszonym, bez różnorodnych bodźców sprawia, że dziecko zaczyna lękiem reagować na dyskomfort słuchowy, dotykowy, wzrokowy, przestrzenny. Włączają się wówczas mechanizmy obronne u dziecka, które w tym wieku nie są zbyt bogate. Najprostszym mechanizmem obronnym u dziecka w wieku przedszkolnym, występującym w sytuacji zagrożenia poczucia bezpieczeństwa, jest wycofanie i lęk. Lęk podobny do lęku separacyjnego, objawiający się niechęcią do pozostania bez mamy, bez taty i wycofanie się z kontaktów niewerbalnych (zamrożenie na skutek wzmożonego napięcia mięśniowego), werbalnych (milczenie), niechęć do jedzenia, brak reakcji na polecenia wydawane przez innych dorosłych niż rodzice. CO POWINNI ZROBIĆ RODZICE Sami muszą oswoić się z myślą, że ich maluszek idzie do przedszkola. Bardzo często u rodziców występują objawy lęku separacyjnego. Dziecko czasem nie zdaje sobie sprawy z tego, co go czeka w przedszkolu, ale jak widzi zapłakaną mamę, to samo zaczyna płakać. Zmniejszyć lęk separacyjny przez trening stopniowej separacji, czyli wcześniejsze przygotowanie do odłączenia dziecka od siebie na jakiś okres. Wieczorem przygotować ubranka na następny dzień, z możliwością dokonania przez dziecko wyboru, np.: chcesz bluzeczkę czerwoną czy zieloną? Zostawić dziecku w przedszkolu ulubioną przytulankę, kocyk, poduszkę lub zdjęcie rodziny (mamy). Dobrze zaplanować poranne rozstanie w przedszkolu: pamiętać o rytualnych pożegnaniach, nie przedłużać rozstania, oddać dziecko bezpośrednio do ręki pani, żeby dziecko nie czuło się opuszczone. Można zaplanować wejścia do przedszkola z kolegą czy koleżanką, żeby trzymając się za rączki, poszły odważnie razem do grupy. Jeżeli nauczyciel widzi, że wejście dziecka do sali pełnej dzieci i gwaru „paraliżuje” dziecko, wówczas rodzic powinien przychodzić wcześniej, tak żeby dziecko wkroczyło do małej grupy, która stopniowo będzie się powiększać. Zachęcać dziecko do rozmów na temat jadłospisu przedszkolnego. Pozytywnie wyrażać się o przedszkolu, nauczycielach i innych dzieciach. Zachęcać dziecko do rysowania dla swojej pani obrazków, zbierania po drodze kwiatków, kamyczków czy innych skarbów. Zaplanować start w przedszkolu razem z rówieśnikami, dołączenie dziecka później do grupy już zżytej i skonsolidowanej, może utrudnić kontakt z grupą. Być w codziennym kontakcie z nauczycielem, interesować się zachowaniem dziecka w przedszkolu i jego postępami. PREWENCYJNE POSTĘPOWANIE NAUCZYCIELI PRZEDSZKOLA I SZKOŁY, CZYLI: jak się zachować, co mówić, a czego nie mówić, na co zwrócić szczególną uwagę. W pierwszych dniach pobytu w przedszkolu nie należy zmuszać dzieci do mówienia, należy pozwolić dzieciom najpierw oswoić się z nowym miejscem, nowymi osobami i zwyczajami panującymi w grupie. Należy unikać aktywności, w czasie których każde dziecko ma coś powiedzieć na forum grupy. Czekając na swoją kolej, dziecko przeżywa silne emocje spowodowane narastającym lękiem (przyspieszone tętno, mocniejsze bicie serca, na twarzy pojawiają się rumieńce, przestrach w oczach), które nie pozwalają na zabranie głosu na forum grupy. Należy zastąpić ten rodzaj aktywności pytaniem: „Kto chce powiedzieć?” – wówczas odpowiadają tylko chętni. Dzieci, które nie rozmawiają spontanicznie podczas zajęć grupowych lub zabaw, należy zachęcać do aktywności pozawerbalnej, np.: rozdanie obrazków, kart, trzymanie pomocy itp., czyli pełnienie roli dyżurnego, pomocnika. Nauczyciele powinni wprowadzić więcej aktywności grupowych: chóralne śpiewanie i wykonywanie gestów całym ciałem, tańce, naśladowanie różnych czynności. Podczas powitania i pożegnania nie żądać zwrotów „ dzień dobry” i „do widzenia”, tylko podania ręki. Podczas sprawdzania obecności nie wymagać, żeby dzieci powiedziały „ jestem”, tylko umówić się, że najpierw dzieci będą podnosić rączkę, potem wszystkie chóralnie odpowiadać: „ Czy jest dzisiaj Kasia Nowak? – TAK”. Nieśmiałe dzieci należy zachęcać do zabawy z innymi spokojnymi i wyciszonymi dziećmi, będą miały wówczas wyrównane szanse na zaistnienie we wspólnej zabawie. Nie należy wyręczać dzieci, wskazane jest zachęcanie ich do aktywności własnej, zauważanie ich sukcesów, ale bez specjalnej wyniosłości, żeby nie czuły się jak na świeczniku (nieśmiałe dzieci często tego nie lubią). Szczególną uwagę powinno się zwróć na „ciche” dzieci, które nie psocą, nie sprawiają trudności, są grzeczne. Takie dzieci mogą być zbyt wycofane i sparaliżowane lękiem, żeby coś powiedzieć lub zrobić na forum grupy. Jeżeli masz w grupie dziecko, które nie rozmawia z innymi dziećmi, z nauczycielami i z innym personelem, nie naciskaj, nie zmuszaj do rozmowy. Powiedz dziecku, że na razie nie musi mówić, w końcu przychodzi do przedszkola, żeby się dobrze bawić, i jak będzie gotowe, to będzie rozmawiało. Jednocześnie nie powinno się codziennie powtarzać dziecku zwrotu: „nie musisz mówić”, żeby nie został wdrukowany, by nie pozostał w pamięci dziecka na długo. Jeżeli w grupie znajdują się dzieci z silnym lękiem separacyjnym bądź z trudnościami w komunikowaniu się, należy pozwolić ich rodzicom na dłuższy pobyt z dzieckiem w grupie oraz jak najszybciej wdrożyć odpowiednie działania prewencyjne. Bibliografia R. Bergman, J. Piacentini, J. McCracken, (2002). Prevalence and Description of Selective Mutism in a School-Based Sample, “Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry” nr 41(8) 2002, s. 938–946. M. Jonhson, A. Wintgens, The Selective Mutism Resurce Manual, UK: Speechmark 2001. Tagi Losowe artykuły Przewiń do góry

17. Od chóru do solo – terapia dziecka z mutyzmem wybiórczym, czyli odwrotny sliding in – metoda autorska 18. Terapia mutyzmu wybiórczego u nastolatków 19. Jak nie należy postępować w stosunku do dziecka z mutyzmem wybiórczym, a jak się powinno 20. Skuteczność terapii grupowej u dzieci z mutyzmem wybiórczym 21.

MUTYZM WYBIÓRCZY – CZYM JEST? METODY PRACY W PRZEDSZKOLU / SZKOLE / DOMU. Mutyzm wybiórczy – istota zjawiska Mutyzm wybiórczy jest jedną z postaci fobii społecznej; wynika on z współdziałania czynników biologicznych, środowiskowych i indywidualnych predyspozycji dziecka (Popek, 2005). Jest to zaburzenie lękowe dotyczące lęku przed mówieniem w niektórych miejscach, w stosunku do niektórych osób oraz w sytuacjach, w których oczekiwane jest mówienie, odpowiadanie na zadawane pytania, zadawanie pytań, kierowanie próśb. Zaburzenie to jest umieszczone w klasyfikacji ICD-10 (Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych) pod numerem F (za: Bystrzanowska, W: Charakterystyczne objawy mutyzmu wybiórczego, zgodne z klasyfikacją ICD-10, DSM IV (Bystrzanowska, Mutyzm Wybiórczy, Poradnik dla rodziców, nauczycieli, specjalistów, Dziecko umie mówić, chce mówić, ale w pewnych sytuacjach po prostu nie może mówić. W specyficznych sytuacjach, czyli w strefie dyskomfortu psychicznego dziecko odczuwa lęk przed mówieniem, byciem słyszanym i czasem byciem widzianym podczas mówienia, nie inicjuje rozmowy, nie odpowiada na pytania. W bezpiecznym otoczeniu, najczęściej w domu, dziecko mówi bez problemu. Czas trwania przekracza jeden miesiąc w przedszkolu/szkole, nie należy brać pod uwagę pierwszego miesiąca przeznaczonego na adaptację. Brak mowy nie wynika z braku wiedzy lub nieznajomości języka. Braku mowy nie da się wyjaśnić przez inne zaburzenia komunikacji lub nieprawidłowości. W ostatnim czasie, zgodnie z tendencją diagnostyczną w innych krajach obserwuje się również podwójne diagnozy MW i ASD. Inne objawy, które mogą współtowarzyszyć MW (za Bystrzanowska, tamże): ogólna lękliwość; wzmożone napięcie mięśniowe, nieporadność, sztywność ruchów, bierność, brak swobody w zachowaniu; trudność w wyrażaniu swoich emocji, wzmożone napięcie emocjonalne; brak mimiki twarzy, czasem tiki, przygryzanie wargi, wkładanie palców do buzi, przygryzanie rękawów lub kołnierzyków; unikanie kontaktu wzrokowego; brak reakcji na polecenie wypowiedziane przez osobę obcą; nadwrażliwość słuchowa- na hałas, na dotyk, na tłum, czasem smak; wady wymowy i trudności językowe; trudności z jedzeniem- mogą dotyczyć miejsca spożywanych posiłków lub konsystencji pokarmów, smaków; trudności związane z korzystaniem z toalety publicznej, przedszkolnej, szkolnej. Ponadto u niektórych dzieci obserwuje się perfekcjonizm oraz obawę, że nie jest się idealnym, a czynności, które wykonują nie są wystarczająco doskonałe. Występuje również pewien schematyzm w działaniu, niechęć do nowości, chociażby w zakresie nowych smaków, potraw, niechęć do zmian (np. Ubrania, porządku dnia). Schematyzm zapewnia dziecku poczucie bezpieczeństwa. Każda niezapowiedziana zmiana to dodatkowy stres, który wzmaga lęk. U każdego dziecka z MW objawy mogą mieć różne nasilenie, a co za tym idzie- mogą mieć inny zakres i obejmować różną liczbę miejsc, w których nie rozmawia, a także może być na innym etapie wychodzenia lęku przed mówieniem lub pogłębiania zaburzeń. Każde dziecko z MW ma swoje pole swobodnego zachowania i mówienia, w którym czuje się komfortowo. W strefie komfortu pozostaje normalnym dzieckiem, czyli rozmawia, śmieje się, żartuje, dokazuje, psoci. Czuje się swobodnie pod względem aktywności ruchowej (tamże, Obraz MW u dziecka zależy od długości trwania zaburzenia i stopnia nasilenia objawów, rozległości strefy dyskomfortu i podatności dziecka na oddziaływania terapeutyczne oraz od współwystępujących zaburzeń. Każde dziecko z MW jest inne, niektóre z nich boją się chodzić do szkoły i mają wady wymowy, niektóre z nich nie są ciche i nieśmiałe, nie czują lęku społecznego. Biorąc pod uwagę natężenie objawów, wyróżnia się: mutyzm ciężkiego stopnia– osoby te nie są w stanie mówić w przedszkolu/szkole, nie odzywają się w ogóle do większości osób; mogą zwracać się na placu zabaw do dzieci, ale nie mówią do nich w klasie, gdzie mogą być słyszane przez inne osoby; mutyzm lekkiego stopnia– mówią ciszej niż inni, nie zawsze milczą w szkole; mogą sygnalizować swoją obecność, np. Czytać przy całej klasie, rozmawiać z jednym nauczycielem, lecz z innymi niekoniecznie; nie inicjują swobodnej rozmowy z innymi, niechętnie utrzymują kontakt wzrokowy (tamże, Osoby z lekką postacią MW wymagają takiej samej terapii i takiego samego wsparcia w środowisku domowym i edukacyjnym, jak osoby z ciężką postacią MW (tamże, Istnieją współwystępujące z MW zaburzenia. Na podstawie ankiet przekazanym 100 rodzicom dzieci z MW określono, co następuje (Bystrzanowska 2012): Tabela 1. Dzieci z mutyzmem wybiórczym, a inne współistniejące zaburzenia (tamże Opis zaburzenia Liczba dzieci na 100 Dziecko z MW (z lękiem przed mówieniem i wzmożonym napięciem emocjonalnym) bez innych zaburzeń 27 Dziecko z MW oraz z wadą wymowy 31 Dziecko z MW oraz z nadwrażliwością dotykową 29 Dziecko z MW oraz z trudnościami z jedzeniem w niektórych miejscach 21 Dziecko z MW oraz z trudnościami z jedzeniem dotyczącymi wybiórczości jedzenia (smak, konsystencja, rodzaje potraw) 41 Dziecko z MW oraz nadwrażliwością słuchową 3 Dziecko z MW i Zespołem Aspergera 7 Dziecko z MW oraz z innymi chorobami przewlekłymi 1 Wnioski wynikające z badań u dzieci z MW oprócz lęku przed mówieniem i wzmożonym napięciem emocjonalnym występują trudności zarówno w zakresie wybiórczości jedzenia, jak i miejsca, w którym są w stanie spożyć posiłek; spora grupa dzieci z MW ma również wadę wymowy, co często jest trudne do zdiagnozowania dla specjalistów i stanowi duże utrudnienie w terapii; nadwrażliwość dotykowa jest sporym utrudnieniem w codziennym życiu; większa częstotliwość MW u dziewczynek; najliczniejszą grupę dzieci z MW stanowią dzieci w wieku 5-6 lat, jako że jest to wiek obowiązku przedszkolnego oraz istnieje konieczność przeprowadzania diagnoz; diagnozowalność MW w młodszym wieku jest mniejsza; dzieci w wieku 7-8 lat również stanowią dużą grupę dzieci z MW, co może wynikać z braku wcześniejszej diagnozy, niskiej świadomości społecznej MW, braku profesjonalnej pomocy lub ciężkiej postaci MW; dzieci powyżej 8 których nie jest zbyt dużo, prawdopodobnie nie otrzymały fachowej pomocy lub ich MW ma postać ciężką. WNIOSEK: Im wcześniejsza diagnoza i wcześniej uruchomiona fachowa terapia tym większa szansa na minimalizowanie objawów MW! Czym różnią się między sobą osoby z MW? (tamże, stopniem MW (lekki lub ciężki) i okresem milczenia w danej placówce; zakresem miejsc, osób i sytuacji, w których osoby rozmawiają, bądź nie rozmawiają; sposobem i jakością komunikacji niewerbalnej:gestami, mimiką, pismem; strefą komfortu dotyczącą swobodnego zachowania; współistniejącymi zaburzeniami (np. Lękowymi, emocjonalnymi, mowy i języka oraz różnymi nadwrażliwościami itd.); stopniem osiągnięć komunikacyjnych (w przypadku osób objętych terapią). Mutyzm Wybiórczy- metody terapii Kluczową sprawą w terapii dziecka z MW jest wczesna interwencja, czyli wprowadzenie oddziaływań terapeutycznych i naprawczych z chwilą zaobserwowania u dziecka pierwszych objawów MW. Wczesna terapia powinna być raczej modyfikacją zachowań wszystkich osób z otoczenia dziecka. Celem takiej modyfikacji powinno być wspieranie, pomaganie i likwidacja lęku, bądź nie pogłębianie go w trudnych i nowych dla dziecka sytuacjach (tamże Co powinni robić rodzice? (tamże pozwolić dziecku czuć, że jest dla nich ważne, nie powinni mówić o jego problemach przy nim, muszą dać mu możliwość wyboru, np. Przy zakupach: smak lodów, kolor bluzki lub spodni, nie mogą decydować za dziecko o jego zainteresowaniach, powinni szanować jego wybory i decyzje, a także uczyć wyrażania swojego zdania; dążyć do akceptacji swojej osoby przez dziecko, uczyć przekonania o własnej wartości i godności, akceptować wszystkie jego emocje- również te negatywne, dziecku może się coś nie podobać, ono ma prawo czegoś nie lubić; nie zmuszać dziecka do mówienia w danej chwili, nie wyręczać, a więc nie mówić za dziecko, nie pytać codziennie, czy dziś będzie mówić w szkole; doceniać wkład i wysiłek włożony w zadanie, zabawę, nie oceniać ciągle, nie porównywać z lepszymi i bardziej sprawnymi rówieśnikami, na codzień nieco obniżyć wymagania, aby dziecko z MW mogło im sprostać, unikać perfekcjonizmu w różnych dziedzinach i sytuacjach; przestać bacznie obserwować dziecko, nie zadawać pytań dotyczących niemówienia, pozwolić na aktywność werbalną wszędzie, gdzie tylko będzie chciało rozmawiać czy monologować, słuchać, przytakiwać (np. W samochodzie, na spacerze, w sklepie itd.) w domu trzeba pozwolić dziecku na opowiadanie o swoich zainteresowaniach, filmach, bajkach i grach, emocjach, przeżyciach, kłótniach z rodzeństwem; należy zaobserwować kiedy i w jakich okolicznościach dziecko jest gotowe do takich konwersacji, następnie powinno się stwarzać okazję do ich częstych powtórzeń; powinni być pogodni, nie mogą być „policjantami” swoich dzieci, nie należy czynić uwag dotyczących sposobu jedzenia, picia, kruszenia, mówienia bez składu, nie wolno zadawać bezpośrednich pytań, czy zmuszać do mówienia zwrotów grzecznościowych, na te wszystkie uwagi będzie jeszcze czas; muszą być wytrwali, cierpliwi, a gdy dziecko zacznie mówić w miejscach poza strefą bezpieczną, powinni to przyjąć w sposób naturalny, bez większego entuzjazmu; w domu, w szkole, w gabinecie powinno być po prostu wesoło, śmiesznie, aby skutecznie zmniejszyć napięcie, lęk i nacisk na perfekcjonizm, który jest charakterystyczny dla dzieci z MW. Techniki behawioralne pracy z MW (tamże s. 67-71): wygaszanie bodźca– w metodzie tej nie zmienia się treść ćwiczeń, ale zmieniają się osoby, z którymi dziecko rozmawia, a także otoczenie, w którym odbywają się ćwiczenia, rozmowy; oswajamy dziecko z miejscem i osobami w przedszkolu/szkole, w domu (Przykład: metodą małych kroków koordynator- osoba odpowiedzialna za przewodniczenie terapii dziecka w placówce- zbliża się do klasy, w której mama rozmawia z dzieckiem; następnie dziecko z mamą określają, w jaki sposób i w jakim tempie koordynator zbliża się do klasy, w której dziecko rozmawia; początkowo koordynator jest za drzwiami, drzwi do klasy początkowo zamknięte, później uchylone/otwarte, koordynator stoi w drzwiach tyłem/bokiem/przodem; po chwili koordynator dołącza do ćwiczeń w mówieniu; zaczynają na początku od ciągów zautomatyzowanych, czyli komunikatów z niskim obciążeniem, np. Wspólne liczenie do 10, naprzemienne liczenie. Powinno się przechodzić stopniowo do innych zadań delikatnie zwiększając obciążenie komunikacyjne zgodnie z ustaloną wcześniej drabiną zadań). (tamże Tabela 2 Przykładowa drabina zadań (tamże 6. Odpowiedzi zawierają opcje do wyboru Trawa jest zielona czy fioletowa? Wolisz ciastko czy czekoladę? Koty miauczą czy szczekają? Lubisz pogodę deszczową czy słoneczną? Tutaj przyklejamy nagrody NIE WIEM Czy wiesz ile mam lat? Czy wiesz co teraz robi Twoja mama? 4. Odpowiedzi: TAK/NIE Czy Ty masz na imię Angelika? Czy koleżanka ma na imię Ola? Czy dzisiaj świeci słońce? Czy koty miauczą? Czy pieski szczekają? Czy krowy latają? Czy śnieg jest biały? 3 Nazwać figury i kolory 2 Wymienić pory roku 1 Liczenie do 10 (wspólnie, naprzemiennie i każdy osobno) Po wykonaniu zadania dziecko zaznacza swoje sukcesy werbalne. Zajęcia takie nie mogą być zbyt długie i stresujące. Opisana metoda to sliding-in, tzw. Metoda małych kroków– polega na delikatnym i stopniowym wślizgiwaniu się nowej osoby, z którą do tej pory dziecko z MW nie rozmawiało i przyłączaniu się jej do wspólnej rozmowy. (tamże Modelowanie- metoda ta opiera się na społecznym uczeniu się, nabywaniu reakcji poprzez obserwacje modela. W metodzie modelowania nie zmienia się odległość między rozmówcami, ale sposób komunikacji między nimi. Przykład: Zaczynamy od komunikatów niewerbalnych typu: „pokaż, gdzie jest piesek”, „podaj książkę”, „wskaż dziewczynkę ze smutną buźką, a teraz z uśmiechniętą”. Następnie podczas ćwiczeń oddechowych zaczynamy na początku wytwarzać odgłosy niewerbalne (zwierząt, maszyn, pojazdów), następnie pojedyncze głoski, sylaby, słowa, zdania stopniowo zwiększając siłę głosu. Ćwiczenia te odbywają się w obecności koordynatora, a potem z samym koordynatorem; w miarę upływu czasu zwiększamy kontakt wzrokowy z dzieckiem i stawiamy adekwatne dla dziecka cele (tamże s 70). Pracując z dzieckiem i z nowym rozmówcą od razu w nowym gabinecie, gdy dziecko bez problemu wchodzi w kontakt niewerbalny, a następnie werbalny z nową osobą (tak jest w przypadku małych dzieci do 6-7 mówimy o nieformalnym sliding in, czyli o bezpośredniej pracy z nowym rozmówcą. Natomiast podczas formalnego sliding in nowa osoba musi stopniowo zbliżać się do gabinetu, w którym rozmawia dziecko z MW. W terapii MW z małymi dziećmi można korzystać jednocześnie z metody wygaszania bodźca (model nieformalny) i z metody modelowania (tamże Desensytyzacja– technika ta opiera się na konfrontowaniu pacjenta pozostającego w stanie relaksacji z bodźcem budzącym lęk, czyli stosowanie systematycznego odwrażliwienia. Terapia ta obejmuje trzy główne etapy: identyfikacja bodźców wywołujących lęk, ich hierarchizacja i odprężenie mięśni, czyli relaksacja. Będąc w stanie odprężenia, pacjent wyobraża sobie najsłabszy bodziec lękowy z listy, którą wcześniej przygotowano, a następnie przechodzi do kolejnych bodźców. Po pewnej liczbie takich posiedzeń osoba lękowa może już bez przeszkód wyobrazić sobie najbardziej przykre sytuacje lękowe ( Osoba z MW przyzwyczaja się do swoich umiejętności komunikacyjnych będąc w stanie relaksacji. Dzieje się tak na skutek zmniejszania intensywności reakcji lękowej, np. Podczas słuchania swojego nagranego głosu. Następnie osoba z MW pozwala odsłuchać koordynatorowi swoje nagranie (metoda przydatna dla starszych dzieci i młodzieży). Inne metody pracy z MW: od chóru do solo- metoda polegająca na angażowaniu dziecka w werbalną aktywność początkowo w większej grupie dzieci (np. Czytanie wiersza wspólnie przez całą klasę) i stopniowe ograniczanie liczebności tej grupy (np. Czytanie w parach), aż do osiągnięcia swobodnej komunikacji przez dziecko z MW ( technika trójkąta- opiera się na pracy w kręgu 3 osób (rodzic lub koordynator, dziecko z MW oraz inne dziecko), której celem jest stopniowe oswajanie dziecka z MW i zdejmowanie z niego lęku przed mówieniem. Składa się z 3 faz: 1sza-rodzic/koordynator komunikuje się werbalnie jedynie ze zdrowym dzieckiem; 2ga rodzic/koordynator komunikuje się werbalnie ze zdrowym dzieckiem oraz z dzieckiem z MW; 3cia dziecko z MW nawiązuje kontakt werbalny ze zdrowym dzieckiem (tamże); technika 5 sekund– fundamentem tej techniki jest zasada, że nie wyręczamy dzieci z MW, gdy ktoś zadaje im pytanie (tamże); Nie ma jednej skutecznej i uniwersalnej strategii terapii. Dostosowując działania do konkretnego dziecka należy przestrzegać kilku zasad. 5 etapów udanej terapii ( zgodnie z Przed rozpoczęciem terapii należy: – zdobyć wiedzę czym jest mutyzm wybiórczy i jakie są mechanizmy działania lęku; -terapia powinna być prowadzona w miejscu występowania problemu; najczęściej jest to szkoła lub przedszkole, dlatego należy znaleźć odpowiedniego koordynatora terapii dziecka; – Rada Pedagogiczna w szkole lub przedszkolu powinna być przeszkolona w zakresie postępowania z dzieckiem z MW; – trzeba zadbać o usuniecie czynników podtrzymujących; stosownie do wieku dziecka przeprowadzamy z nim rozmowę, informując go o celach terapii i planowanych działaniach; Podstawą udanej terapii jest zgodna współpraca w obrębie trójkąta rodzic – koordynator/placówka edukacyjna – dziecko. W praktyce jednak taka idealna sytuacja nie występuje często. Nie powinno to nas jednak zniechęcać do podejmowania działań. W takiej sytuacji należy po prostu dostosować nasze plany do zastanej sytuacji. Terapia dziecka trwa 24h/dobę i obejmuje głównie działania nieformalne prowadzone przez wychowawcę, koordynatora w przedszkolu/szkole oraz równoległe działania rodziców w domu oraz poza domem w kontaktach społecznych (tamże). Planowanie terapii: – należy znaleźć w placówce koordynatora, czyli osobę, która będzie ambasadorem dziecka w przedszkolu/szkole/placówce. Koordynator jako pierwszy będzie wprowadzany przez rodzica w proces terapii dziecka w placówce. Koordynatorem może zostać osoba z grona pedagogicznego (najczęściej psycholog/logopeda/wychowawca)- wiedza osoby nt. mutyzmu wybiórczego jest mniej istotna niż cechy osobowościowe, tj. Osoba otwarta, pełna empatii i życzliwa (tamże); – po zebraniu wszystkich informacji dotyczących dziecka (informacje od rodziców, nauczycieli, poradni psychologiczno-pedagogicznej, diagnozy specjalistycznej) zespół określa mocne i słabe strony dziecka; – nazywa się główne problemy; – ustala się bliższe i dalsze cele działania, a by ukierunkować pracę całego zespołu; ważne aby formy oddziaływań terapeutycznych uwzględniały aktualne możliwości dziecka; – specjalista przydziela konkretne działania rodzicom i nauczycielom; – specjaliści ( na bieżąco wspierają rodziców i nauczycieli dzieci z MW, prowadzą szkolenia całej kadry w danej placówce, inicjują grupy wsparcia; – każdy członek zespołu wykonuje przydzielone zadania, utrwala efekty ( Poradnik… Wdrożenie i realizacja terapii ( Monitorowanie Generalizacja mowy Zalecenia dla nauczycieli dziecka z zespołem Aspergera i mutyzmem wybiórczym (tamże Otoczyć dziecko fachową, ale dyskretną opieką. Wspierać, ale nie osaczać dziecka. Pomagać, ale nie wyręczać. Mieć dużo cierpliwości i zrozumienia, szczególnie w przypadku zachowań trudnych. Starać się usuwać bodźce lub nie prowokować sytuacji, które wyzwalają u dziecka złość i agresję. Wytłumaczyć dziecku, co spowodowało złość i uczyć alternatywnych sposobów jej rozładowywania. Współpracować ściśle z rodzicami dziecka, korzystać z wypracowanych już przez nich sposobów radzenia sobie w trudnych sytuacjach, aby reakcje otoczenia były spójne. Nazywać i rozpoznawać emocje. Uczyć rozpoznawania mowy niewerbalnej. Tłumaczyć zachowania niepożądane, umiejętnie zauważać pozytywne i empatyczne okazywanie uczuć wobec osób z otoczenia (kolegów, nauczycieli); Komunikaty słowne kierowane do dziecka powinny być krótkie, jednoznaczne, sugestywne i polecenia do wykonania powinny być zrozumiałe dla dziecka. Należy robić przerwy między wypowiedzianymi zdaniami, aby dziecko miało czas na ich przetworzenie. Nie należy zwracać uwagi na ton i melodię głosu dziecka. Dziecko czasem lepiej rozumie polecenie w formie napisanego tekstu. Jeżeli dziecko nie czyta, wówczas przy przekazywaniu polecenia można wykorzystać piktogramy lub kolorowe obrazki dla lepszego zrozumienia zadania. Rozwijać umiejętność rozumienia innych ludzi, siebie, sytuacji, uczyć interakcji społecznej z innymi. Dążyć do integracji z grupą rówieśniczą. Jeżeli dziecko obrazi słownie lub w inny sposób nauczyciela, wówczas nie należy krzyczeć, tylko należy wytłumaczyć, dlaczego nie należy tak postępować. Dążyć do podniesienia poczucia własnej wartości, unikać niespodzianek, nagłych zmian. Każda zmiana powinna być zaplanowana, żeby dziecko mogło oswoić się z myślą, że dziś będzie inaczej. Należy pamiętać, że dziecko ma problemy z kontaktem wzrokowym z rozmówcą, co nie oznacza, że nie słucha. Dziecko słyszy i doskonale rozumie otoczenie, tylko musi mieć czas na przetworzenie i udzielenie odpowiedzi. Należy zapewnić dziecku w miarę możliwości ciszę i wyeliminować dystraktory, które zakłócą odbiór i rozumienie mowy otoczenia. Należy często wyjaśniać znaczenie słów, powiedzeń. Umożliwić dziecku realizację jego zainteresowań; można je wykorzystać na zajęciach. Podczas pracy z grupą należy dopilnować, aby dziecko miało parę i mogło wykonać zadanie z rówieśnikiem. Budowanie kontaktów społecznych dziecka jest bardzo ważnym elementem oddziaływania wychowawczego. Jasno należy omówić zasady pracy w grupie, określić zachowania pożądane i niewłaściwe. Należy traktować dziecko z MW i ZA tak, jak inne dzieci. Nie mówić do innych o dziecku/uczniu przy nim. To, że nie mówi, nie znaczy, że nie myśli. Nie zmuszać ucznia do mówienia jeśli wiadomo, że w danej chwili nie może nic powiedzieć- gdy będzie gotowy, odpowie głośno na pytanie. Nie należy pytać go codziennie:”Czy dziś coś powiesz w przedszkolu/szkole?”. Nie powinno się traktować milczenia ucznia jako próby manipulacji i nie należy odbierać tego jako osobistej porażki. Nie wyręczać ucznia, kiedy ktoś go o coś zapyta, poczekać 5 sekund, on musi pomyśleć, zebrać siły, odblokować swoją napiętą krtań. Nie zadawać otwartych pytań, należy zamienić je na pytania zamknięte z możliwością odpowiedzi: tak, nie lub odpowiedzi niewerbalnej. Zachęcać ucznia do wyboru: kredkę czerwoną czy niebieską, on potrafi wskazać palcem. To pomaga mu zbudować pewność siebie, nie należy decydować za ucznia! Nie powinno się zmuszać ucznia do mówienia zwrotów grzecznościowych. On je zna, ale nie jest jeszcze gotowy, by je mówić. To jest trudne! Jeśli uczeń się odezwie należy zareagować naturalnie. Ukryć swoje zdziwienie i zachować się jakby mówił od zawsze. Opracowanie: Agnieszka Hanke na podstawie dostępnej literatury Literatura: Bystrzanowska M., Mutyzm wybiórczy. Poradnik dla rodziców, nauczycieli i specjalistów, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2017
O nas. Kim jesteśmy. Podstawowe dane. Skład Fundacji. Statut. Komu pomagamy. Fundacja Mutyzm Wybiórczy Reaktywacja została powołana do życia 27 czerwca 2018 r. z inicjatywy rodziców dzieci z mutyzmem wybiórczym. Celem naszej Fundacji jest pomoc dzieciom, młodzieży oraz osobom dorosłym dotkniętym mutyzmem wybiórczym i innymi
Twoje dziecko nie mówi w przedszkolu lub w szkole, mimo że w domu zachowuje się swobodnie? Przyczyną wcale nie musi być nieśmiałość. Mutyzm wybiórczy to rzadkie zaburzenie zdolności mowy, a jego rozpoznanie poprzedza zazwyczaj wędrówka po wielu specjalistach. Dotyka ono głównie najmłodszych, ale i dorosłych. Niewiedza o istnieniu schorzenia opóźnia rozpoznanie nawet o kilka lat. Brak szybkiego leczenia niesie ryzyko poważnych powikłań w rozwoju dziecka. Pierwsze objawy choroby mają miejsce w dzieciństwie. Najmłodsi dotknięci przypadłością nie mówią w specyficznych sytuacjach jak np. w przedszkolu, w szkole, wśród nauczycieli lub innych dzieci. W domu dla odmiany potrafią swobodnie rozmawiać i nie wykazywać żadnych zaburzeń mowy. Dzieci z mutyzmem wybiórczym mają często charakterystyczną postawę ciała. Trzymają pochyloną głowę, ramiona zgięte do przodu, wyprostowany kręgosłup i napięte mięśnie. Trudno o dostrzeżenie jakichkolwiek emocji na twarzy. Dziecko nie podtrzymuje kontaktu wzrokowego, jednocześnie obserwuje otoczenie. W zachowaniu dominuje bierność i wycofanie się z relacji społecznych. Aktywność ruchowa poza domem rodzinnym jest znikoma. Pierwszego opisu schorzenia podjął się w 1877 r. Adolf Kussmaul – niemiecki lekarz, natomiast termin „mutyzm wybiórczy” zapoczątkował psychiatra – Moritz Tramer. Podkreślił tym samym mechanizm choroby, czyli nieintencjonalną selekcję sytuacji, w których jest się zdolnym do mówienia, a w których już nie. Wśród zagranicznych blogerów można znaleźć ciekawe refleksje i wspomnienia osób, które otarły się o chorobę w przeszłości lub cierpią na nią do dziś. – „Od małego miałam wrażenie, że mój mózg ma dokładnie zakodowane i posegregowane sytuacje, w których mogę mówić, a w których nie. Potrafiłam swobodnie rozmawiać z przyjaciółką i nie być w stanie rozmawiać z przyprowadzonymi przez nią nowymi koleżankami. To nie było celowe, tylko mimowolne. Do tego nie mogłam dać się ponieść spontaniczności z obawy przed zbyt dużą liczbą zaczepek znajomych, które ujawnią moją chorobę.” – wspomina czterdziestokilkuletnia autorka zagranicznego bloga „Diary of Selective Mute”, która do dziś odczuwa skutki schorzenia. Kryteria diagnostyczne mutyzmu Schorzenie kwalifikuje się do Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11. opracowanej przez WHO oraz do DSM V – klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Przyczyny mutyzmu wybiórczego mogą być wielorakie. Na chwilę obecną chorobie nie przypisano jednej i konkretnej etiologii. Naukowcy poszukujący źródeł schorzenia stworzyli kilka teorii. Według jednej z nich za rozwój mutyzmu odpowiada interakcja czynników biologicznych i środowiskowych oraz indywidualnych predyspozycji (Viana, Beidel, Rabian, 2009). Przyczyny biologiczne to organiczne uszkodzenie mózgu, najczęściej okołoporodowe, opóźniony, dysharmonijny rozwój psychoruchowy, zaburzenia rozwoju mowy. Ryzyko schorzenia wzrasta, gdy z predyspozycjami biologicznymi współistnieje w trakcie kształtowania mowy szczególna podatność na zranienia psychiczne (Namysłowska, Badura-Madej, de Barbaro, Bartnik, Beiser, 2012). Istotną rolę mogą też odgrywać predyspozycje genetyczne. Niektóre badania potwierdziły występowanie u rodziców chorych dzieci zaburzeń lękowych (Viana, Beidel, Rabian, 2009, Black, Uhde, 1995). Ciekawe wyniki uzyskali Vian, Beideel i Rabian (2009), wskazujące na wychowanie w rodzinie dwujęzycznej i imigrację jako sytuacje zwiększające ryzyko rozwoju mutyzmu wybiórczego. Ten kierunek wymaga jednak przeprowadzenia dalszych badań. Statystycznie choroba dotyka najczęściej dzieci w wieku 3-6 lat. Niestety od pojawienia się pierwszych objawów do wizyty u specjalisty mija często kilka lat, ponieważ rodzice dziecka nie są świadomi, że schorzenie istnieje. Kryteria diagnostyczne są regulowane przez klasyfikacje ICD-11. oraz DSM V. Zgodnie z ich wytycznymi diagnozę mutyzmu wybiórczego można postawić, gdy: Pacjent nie mówi w specyficznych sytuacjach, w których mówienie jest od dziecka oczekiwane (np. w szkole), pomimo odzywania się w innych trwa dłużej niż 4 alternatywne rozpoznania, jak: schizofrenia, mutyzm przejściowy jako skutek lęku separacyjnego u małych dzieci oraz zaburzenia ze spektrum pogarsza osiągnięcia szkolne i znajomości języka mówionego nie jest przyczyną zachowania. Pierwsze kroki w celu uzyskania diagnozy to wizyta w poradni psychologiczno-pedagogicznej (PPP) lub innej poradni, w której przyjmuje psycholog. Często do poradni kieruje dziecko szkoła / przedszkole. Zdarza się, że pierwsze konsultacje psycholog wykonuje na terenie placówki oświatowej. W poradni wykonuje się wstępne badanie psycho-pedagogiczne. Uzyskane wyniki dostarczają istotnej informacji dla psychiatry w dalszych etapach diagnostyki. Jeśli jednak czas oczekiwania na spotkanie w poradni jest zbyt długi, a dostęp do badań wstępnych jest utrudniony, to można udać się od razu do psychiatry. Przeprowadza on z rodzicem wywiad nt. etapów rozwoju dziecka i zaobserwowanych trudności. Dodatkowo na wizycie ocenia się również reakcję dziecka na obcą osobę. Dodatkowe informacje ważne dla psychiatry w postawieniu diagnozy to: opinia ze szkoły/ przedszkola/ zajęć dodatkowych (jeśli dziecko na takie uczęszcza)ew. opinie psychologa, logopedy, pedagoga,nagrania luźnej zabawy (aby pokazać sytuację w której dziecko mówi swobodnie, choć czasem udaje się psychiatrze to zaobserwować np. w poczekalni) Po wystawieniu diagnozy rodzicowi i dziecku przysługują następujące zaświadczenia: zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia dla celów zespołu orzekającego dla PPP (najczęściej do pobrania na stronie poradni), z zaznaczoną potrzebą:– o wczesnym wspomaganiu rozwoju dla dzieci przedszkolnych (niezbędne bywa napisanie przez psychiatrę informacji – o tym, że dziecko jest niepełnosprawne),– o potrzebie kształcenia specjalnego ze względu na zagrożenie niedostosowaniem społecznym dla dzieci szkolnych (aby zmniejszyć wątpliwości poradni co do zasadności przyznania w/w kształcenia warto poprosić lekarza o zamieszczenie informacji o zaburzeniach lękowych, nie tylko użycie w diagnozie słów „mutyzm wybiórczy”)zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia dla potrzeb zespołu orzekającego niepełnosprawność – do pobrania na stronach miejskich zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności. Leczenie Chory dotknięty mutyzmem wybiórczym powinien być leczony zarówno przez psychiatrę, jak i psychologa. Brak interwencji to ryzyko powikłań i zaburzeń w rozwoju oraz w życiu społecznym. Postępujący mutyzm skutkuje rozwojem depresji u dziecka, tikami, zaburzeniami jedzenia, mimowolnym moczeniem i zaburzeniami lękowymi, opóźnionym nabywaniem kompetencji językowych. Choroba obniża jakość relacji społecznych i kontaktów towarzyskich. Nadzieję dla chorych i ich rodzin niosą statystyki. Objawy ustają u około 30% dzieci jeszcze w szkole podstawowej. Rokowanie jest tym lepsze, im młodsze było dziecko w momencie pierwszych objawów i im krótszy był czas pomiędzy ich trwaniem a rozpoczęciem terapii. Bardzo ważnym warunkiem powodzenia leczenia jest sytuacja rodzinna dziecka i środowisko jego wychowania. Dysfunkcyjni rodzice, niewspółpracujący ze specjalistami w znaczny sposób hamują skuteczność pracy terapeutów. Źródła: Mutyzm wybiórczy u dzieci – Czasopismo Psychologia w praktyce | portal psychologiczny dla psychologów oraz psychoterapeutów Mutyzm wybiórczy | diagnoza i skuteczna terapia | Diary of a Selective Mute – My experiences living with selective mutism and social anxiety. (
. 737 188 20 668 793 782 760 140

dziecko z mutyzmem wybiórczym w przedszkolu